1. Przekopiuj poniższy tekst do dokumentu edytora Word. Pamiętaj, aby po skopiowaniu wybrać narzędzie: Wyczyść formatowanie.
Rozdział 1. Rodzaje przemocy
Mellibruda biorąc pod uwagę stan emocji sprawców przemocy
wyróżnił przemoc spontaniczną (gorącą) i
instrumentalną (chłodną).
Przemoc gorąca to przemoc naładowana złością, gniewem,
agresją, furią. Towarzyszą jej bogate formy ekspresji: krzyki, głośne wyzwiska,
rękoczyny, impulsywne zachowania, gwałtowne zadawanie bólu. Przemoc ta jest
najłatwiej zauważalna i najbardziej spektakularna. Zwykle pojawia się nagle i
stosunkowo szybko znika.
Przemoc chłodna to drugi rodzaj przemocy, który jest
zapisany w obyczaju, kulturze, który jest częścią wyposażenia psychologicznego
jednostki. Chłodna przemoc to realizacja roli, w którą wpisane jest dokonanie
zemsty, dokonanie inwazji na cudze terytorium,
często tę formę przemocy uważa się nieusprawiedliwioną. Przemoc chłodna to
przemoc, która wyłania się z działań podejmowanych z pewną premedytacją.
Najistotniejszy w tego rodzaju przemocy jest cel, który sprawca chce osiągnąć.[1]
Znane są również rodzaje przemocy takie jak:
przemoc interpersonalna — jest to przemoc dokonująca się w
bezpośrednich relacjach międzyludzkich;
przemoc strukturalna — znajduje się w strukturach
społecznych w społecznej świadomości, w procesach socjalizacji obowiązujących w
danej kulturze;
przemoc symboliczna — prowadzi do uznania kultury
istniejącej jako jedynej ,odrzuca wzory zachowania wyniesione z domu, wzory
odbiegające od panującej kultury.[2]
Wyróżnia się również takie rodzaje przemocy jak przemoc
fizyczna — wg Z. Klimka to użycie siły, którego rezultatem jest nieprzypadkowe
zranienie. Dzieci bite i maltretowane często są poranione w miejscach zakrytych
ubraniem. Można zaobserwować blizny, siniaki, złamania, powyrywane włosy, ślady
uderzeń i skaleczeń, otarcia skóry na klatce piersiowej, plecach, pośladkach,
tylnych częściach nóg, w okolicach genitaliów; małe ślady oparzeń papierosowych
na podeszwach stóp, dłoniach, pośladkach, rozległe oparzenia np. na klatce
piersiowej, rany twarzy u niemowląt, małych dzieci a także złamania i
zwichnięcia oraz inne nietypowe dla danego wieku obrażenia mogą wskazywać na rzucanie, uderzanie czy
potrząsanie. U dzieci potrząsanych mogą tez występować rozległe ogniska
krwotoczne w siatkówce. Dzieci bite, rzucane, potrząsane mogą mieć także liczne
obrażenia wewnętrzne. [3]
Natomiast Małgorzata Bogaj zawarła następującą definicję
przemocy fizycznej to zamierzone działanie przy użyciu siły fizycznej na inna
osobę , które może, ale nie musi pozostawić obrażeń fizycznych. W wielu
definicjach wskazuje się, że jest to każde nieprzypadkowe użycie siły
fizycznej, które powoduje ból fizyczny. Do tej formy przemocy zaliczono również
grożenie zadaniem bólu fizycznego, czy wymuszenie z użyciem siły fizycznej.[4]
Wikipedia — Wolna encyklopedia podała definicję przemocy
fizycznej jako wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan
fizyczny osoby bez jej przyzwolenia przy użyciu siły fizycznej.
Przemoc fizyczną stosuje się np. przy zgwałceniu, eksmisji z mieszkania,
tymczasowym aresztowaniu, zastosowaniu kary pozbawienia wolności.[5]
Przemoc fizyczną można sklasyfikować do następujących form
jej przejawiania:
ü
bicie,
ü
popchnięcia,
ü
podcinanie,
ü
wymuszanie pieniędzy,
ü
zamykanie w pomieszczeniach,
ü
niszczenie własności,
ü
kopanie,
ü
plucie.
Przemoc psychiczna („morderstwo duszy”) polega na zadawaniu
„psychicznych ran”, łamaniu woli, niszczeniu godności. Jest często
niezauważalna, pozostawia ślady jedynie w psychice ofiary.[6]
Również wg Wikipedii przemoc psychiczna to wywieranie wpływu
na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby bez jej przyzwolenia przy
użyciu środków komunikacji interpersonalnej. Typowymi
środkami przemocy psychicznej są groźba, inwektywa i molestowanie
psychiczne.
Z. Klimek przemoc psychiczną/emocjonalną przedstawia jako
najpowszechniej stosowaną formę przemocy wobec dzieci. Współwystępuje także z
innymi formami przemocy. Przemoc emocjonalna prowadzi do zniszczenia
pozytywnego obrazu własnej osoby. Typowe zachowania to: odrzucanie, izolowanie,
ignorowanie, wyszydzanie, upokarzanie, ciągłe krytykowanie, terroryzowanie,
zmuszanie do wysiłku przekraczającego możliwości dziecka, pozbawianie form
kontaktu potrzebnych do prawidłowego rozwoju dziecka. Objawy: ciągłe nerwowe
napięcie, zaburzenia mowy, zaburzenia snu, bóle głowy, brzucha, moczenie się,
rozdrażnienie, stale poczucie winy, tiki, depresja, lęk, częste kłamstwa,
zamknięcie się w sobie, ugrzecznione zachowania.[7]
Przemoc psychiczną można sklasyfikować do następujących form
jej przejawiania:
ü
przezywanie,
ü
wyśmiewanie,
ü
grożenie,
ü
ośmieszanie,
ü
plotkowanie,
ü
namawianie się,
ü
szantażowanie,
ü
obrażanie,
ü
wrogie gesty,
ü
miny,
ü
izolowanie,
ü
manipulowanie związkami przyjaźni.
Przemoc seksualna polega na zmuszeniu innej osoby do
aktywności seksualnej wbrew jej woli, kontynuowaniu takiej aktywności wobec
osoby, która nie jest w pełni świadoma, a także wówczas, gdy nie pyta się tej
osoby o zgodę lub gdy ta obawia się odmówić.[8]
Wikipedia przedstawia ten rodzaj jako formę przemocy obejmującą
różne działania, takie jak: wymuszony stosunek płciowy w
ramach związku, gwałt dokonany przez obce osoby, systematyczne gwałty podczas
konfliktów zbrojnych, molestowanie seksualne (w tym domaganie się stosunku
seksualnego w zamian za pracę lub korzyści w szkole), wykorzystywanie seksualne
dzieci, osób niepełnosprawnych intelektualnie lub fizycznie, zmuszanie do
prostytucji i handlu ludźmi w celach seksualnych, małżeństwo z dzieckiem,
brutalne działania przeciwko integralności seksualnej, w tym okaleczania
narządów płciowych, obowiązkowe kontrole dziewictwa,
niechciane komentarze o kontekście seksualnym, wymuszenie dokonania aborcji,
odmowa użycia antykoncepcji lub ochrony przed chorobami
przenoszonymi drogą płciową.
Większość aktów przemocy seksualnej jest dokonywana przez
chłopców i mężczyzn na dziewczynkach i kobietach. Dokładne oszacowanie zakresu
problemu przemocy seksualnej jest trudne. W większości krajów przeprowadzono
niewiele badań na ten temat. Badania przeprowadzone w północnym Londynie,
Nikaragui, Republice Południowej Afryki
i Tanzanii sugerują, że blisko jedna czwarta kobiet mogła doświadczyć przemocy
seksualnej ze strony swojego partnera, a do jednej trzeciej dorastających
dziewcząt swoje pierwsze doświadczenie seksualne opisuje jako wymuszone.
Przemoc seksualna ma głęboki wpływ na zdrowie fizyczne
i psychiczne. Oprócz powodowania uszkodzeń ciała jest związana ze
zwiększonym ryzykiem wystąpienia problemów ze zdrowiem
seksualnym i reprodukcyjnym zarówno w bezpośrednich,
jak i długoterminowych skutkach. Wpływ przemocy seksualnej na zdrowie psychiczne może
być tak poważny jak wpływ na zdrowie fizyczne i może być równie długotrwały.[9]
Rozdział 2. Zjawisko przemocy w szkole
W ostatnich latach obserwujemy w Polsce znaczne nasilenie
zachowań agresywnych w różnej postaci oraz w różnych środowiskach. Stają się one powszechne w
szkole.
Nauczyciele i wychowawcy
stykają się z tymi sytuacjami na co dzień, ponieważ szkoła budzi szereg różnych emocji. Przemoc
rówieśnicza stała się w wielu szkołach poważnym problemem wymagającym
przeciwdziałania. Jest jednym z najpowszechniejszych i najbardziej dokuczliwych
problemów. Szczególnie dlatego, iż uczeń nie może zrezygnować z towarzystwa
swoich rówieśników, przebywa z nimi nieustannie. Rówieśnicy to część nie tylko
publicznej przestrzeni szkoły, lecz również przestrzeni prywatnej, w dużej
mierze konstruowanej z ich udziałem. Inni uczniowie są zawsze na bliższym czy
dalszym planie szkolnego życia ucznia.
Zjawiskiem przemocy w szkole zajęła się Rosemarie Portman,
która twierdzi, iż przemoc w szkołach nie jest niczym nadzwyczajnym.
Autorka pisze, że szkoły są lustrami odbijającymi sytuację społeczeństwa ze
wszystkimi jego problemami, również z problemem przemocy. Wszędzie, gdzie
ludzie żyją ze sobą, mają miejsce konflikty, a nie zawsze są one rozwiązywane
stosownie do sytuacji i bez przemocy. Chociaż by z tego względu szkoła bez
przemocy jest czystą utopią. Szkoła jest ponadto szczególnie narażona na
przemoc, ponieważ jak żadna inna społeczna instytucja ma znaczenie dla młodych
ludzi. Tu nadaje się kształt przyszłości, rozdaje się szanse albo ich odmawia.
Przemoc w szkole ma przede wszystkim związek ze społecznym wykluczeniem poprzez
rosnącą nierówność w naszym społeczeństwie.[10]
Również Krzysztof Polak w rozdziale książki pt. „Sytuacje
konfliktu w środowisku rodzinnym,
szkolnym i rówieśniczym – jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież”
zaznacza, że konflikty szkolne odznaczają się swoistą zmiennością. Przebiegają
bardziej lub mniej gwałtownie , obejmują większe lub mniejsze grupy osób,
wywołują określone reakcje ze strony szkolnej zbiorowości: kolegów,
nauczycieli, dyrekcji szkoły, rodziców. Obejmują kilka faz tworzących to, co nazywamy
cyklicznością konfliktu o zróżnicowanym poziomie eskalacji. Dzieje się to
najczęściej wtedy, gdy uczestnicy konfliktu nie podejmują prób jego
rozwiązania, lub też próby te są nieporadne i nie przynoszą pożądanego efektu.
Konflikt może przygasać, może odradzać się w nowych formach zachowań. Może
rozszerzać się bądź kurczyć, gdy idzie o liczbę stron konfliktu czy przedmiot
konfliktu. Może przybierać formy „zimne”, lub „gorące”.[11]
Charakterystycznymi dla szkoły czynnikami zagrożenia
przemocą są:
1. Klęska szkolnych wymagań. Brak promocji do wyższej klasy,
gradacja uczniów, kierowanie ich do szkół specjalnych i ośrodków wychowawczych,
usunięcie ze szkoły, niedopuszczenie do jej ukończenia i inne tego typu
zdarzenia są odczuwane jako naruszenie poczucia własnej wartości i odbieranie
szans życiowych na przyszłość. Szczególnie narażone na przemoc są dzieci,
których rodzice dodatkowo reagują wywieraniem presji i karami.
2. Niekorzystna szkolna kultura uczenia się. Widać ją
szczególnie w braku właściwego ukierunkowania uczniów, wychowania społecznego i
możliwości dialogu, w braku indywidualizacji form nauczania i wymagań.
3. Dystans do szkolnych norm i wartości. Poprzez nieustanne
przeżywanie zawodu wśród uczennic i uczniów może dojść do odrzucania szkolnego
systemu wartości. To z kolei prowadzi do tego, że zachęty i wskazówki
nauczycieli i rodziców są odrzucane lub nieprzestrzegane. Często postawa ta ma
swój wyraz w przemocy.
4. Integrowanie się ze skłonnością do przemocy grupy
równolatków. Przynależność do jakiejś kliki, która dystansuje się wobec norm
szkolnych, umacnia poczucie własnej wartości, a jednocześnie podwyższa
niebezpieczeństwo stania się brutalnym.
5. Niekorzystne warunki szkolne. Nawet jeśli nie dopuszcza
się do przemocy w czasie lekcji, ma ona miejsce w toaletach, na szkolnych
korytarzach, w drodze do szkoły. Duże oddziały klasowe są ogólnie uważane za
niekorzystne wyjście, ponieważ w większym stopniu niż klasy mało liczne
sprzyjają anonimowości i społecznemu izolowaniu się. Ważniejsza od zewnętrznej
struktury szkoły i jej wielkości jest struktura wewnętrzna. Jeśli uczennice i
uczniowie nie mają godnych zaufania osób, stałych sal lekcyjnych i innych
miejsc spotkań, pojawiają się dalsze powody do przemocy.
6. Zła jakość stosunków między dziećmi i ich nauczycielami.
Im gorsze są stosunki, tym gorzej czują się dzieci w szkole. Uczennice i
uczniowie, którzy albo czują się niesprawiedliwie traktowani przez nauczycielki
i nauczycieli i odbierający zachowanie nauczycieli jako despotyczne i
odrzucające ich, skłaniają się częściej ku przemocy. Nauczyciele, którzy sami
są agresywni i skłonni do poniżania uczennic i uczniów, sprzyjają przemocy
wśród swoich wychowanków.
7. Zła atmosfera pracy grona pedagogicznego. W atmosferze
kłótni, rywalizacji, lobbingu lub jedynie obojętności między dorosłymi rozwija
się przemoc u dzieci. Różniące się lub nawet sprzeczne postępowanie nauczycieli
przy zastosowaniu środków dyscyplinarnych, wyzwala naruszenie prawa u dzieci.[12]
Szkoła jako instytucja, wraz z jej uwarunkowaniami oraz
sposobem organizacji procesu dydaktycznego może przyczyniać się do powstawania
zachowań agresywnych. Tylko działania na różnych płaszczyznach i w różnych
zakresach funkcjonowania szkoły i pedagogów dają możliwość ograniczenia tego
problemu. Niezbędne jest aby każda szkoła posiadała skuteczny system
przeciwdziałania przemocy. System, który pozwoli podejść do problemu w sposób
całościowy. Dzięki niemu szkoła będzie mogła skutecznie promować wśród uczniów postawy antyprzemocowe, a także
wspomagać rodziców podczas rozwiązywania problemów wychowawczych, oraz chronić
najsłabszych uczniów.
Rozdział 3. Ogólna charakterystyka ofiar i sprawców przemocy
międzyrówieśniczej
Często nauczycielom jak i rodzicom trudno jest rozpoznać,
czy dziecko jest ofiarą przemocy rówieśniczej, zwłaszcza, że same dzieci
niechętnie o tym mówią swoim opiekunom. W tej sytuacji przydatna może okazać
się obserwacja dziecka dokonywana przez nauczycieli i rodziców. Natomiast
jeśli chodzi o sprawcę przemocy, to w wielu sytuacjach rozpoznanie go jest łatwe,
ponieważ jego czyny są widoczne dla nauczycieli w klasie, w trakcie przerw czy
na boisku. Jednak w niektórych przypadkach zaobserwowanie zachowań, w których
stosowana jest przemoc, nie jest proste, szczególnie wówczas, gdy zjawiska te
mają one miejsce poza kontrolą nauczyciela, a uczniowie — ofiary i świadkowie z
różnych powodów nie chcą mówić o zaistniałym problemie.
Przedstawiając typową ofiarę szykan Dan Olweus dostrzega, iż
jest ona bardziej niż inni uczniowie zatrwożona i niepewna. Przeważnie są to
dzieci ostrożne, wrażliwe, nieśmiałe i małomówne. Gdy są atakowane przez
kolegów, najczęściej reagują płaczem i wycofują się lub uciekają. Mają niską
samoocenę, źle oceniają też swoją sytuację. Często uważają się za głupie,
nieatrakcyjne, są nieszczęśliwe i zawstydzone. W szkole czują się samotne i
opuszczone. Zazwyczaj nie mają w klasie żadnego dobrego przyjaciela. Nie są
jednak ani agresywne, ani nie drażnią innych, dlatego szykan nie można
wytłumaczyć prowokacją z ich strony. Ofiary są negatywnie nastawione do
przemocy i jej narzędzi. Jeżeli problem dotyczy chłopców, często są fizycznie
słabsi od reszty kolegów.[13]
Olweus przedstawił również bardziej
dokładny podział cech ofiary mobbingu, mający na celu łatwiejsze go
rozpoznanie. Dzieli się on na oznaki do rozpoznania w szkole, w domu oraz
zaprezentowane zostały cechy ogólne potencjalnych ofiar mobbingu oraz cechy
ofiar prowokujących.
A. Pierwsze oznaki w szkole są następujące:
Oznaki podstawowe
— Są
przezywane, upokarzane, wyśmiewane, wyszydzane, zastraszone, zakrzykiwane,
koledzy drażnią się z nimi, grożą im
— Dzieci
śmieją się z nich w nieprzyjazny i szyderczy sposób.
— Są
zaczepiane, popychane, szturchane
— Są wciągane
w kłótnie i bójki, w których są stroną słabszą; nie bronią się, lecz próbują uciec
lub się wycofać.
— Koledzy
zabierają im książki, pieniądze i inne rzeczy. Ich własność jest niszczona,
np. zawartość tornistra rozrzucana po podłodze.
— Mają
siniaki, strupy, zadrapania oraz podarte ubrania i tego faktu nie potrafią
wytłumaczyć w żaden wiarygodny lub naturalny sposób.
Oznaki drugorzędne:
— Są w czasie
przerw samotne i niedopuszczane do grupy. Nie mają w klasie żadnego dobrego
przyjaciela
— Jako jedni
z ostatnich wybierani są do składu drużyny w grach zespołowych itp.
— W czasie
przerw starają się trzymać w pobliżu nauczyciela lub innych dorosłych.
— Mają
problemy z głośnymi wypowiedziami na lekcjach. Odpowiadając sprawiają wrażenie
nerwowych i niepewnych.
— Wyglądają
na sfrustrowane, nieszczęśliwe, smutne, łatwo płaczą.
— Mają coraz
gorsze oceny w szkole.
B. W domu:
Oznaki podstawowe:
— Przychodzą
do domu w podartych lub pobrudzonych ubraniach, mają zniszczone podręczniki.
— Mają
siniaki, strupy, zadrapania oraz podarte ubrania i tego faktu nie potrafią
wytłumaczyć w żaden wiarygodny lub naturalny sposób
Oznaki drugorzędne
— Nie są
odwiedzani przez kolegów ani nie chodzą do ich domów. Mało czasu spędzają na
podwórku z rówieśnikami.
— Często nie
mają żadnego przyjaciela, z którym mogłyby spędzać wolny czas, razem się
bawić, rozmawiać, uprawiać sport.
— Rzadko lub
w ogóle nie są zapraszane na imprezy do kolegów, same też nie są zainteresowane
w organizowaniu spotkań towarzyskich.
— Nie lubią
lub boją się chodzić do szkoły, z oporami wychodzą z domu. Skarżą się na brak
apetytu, bóle głowy i żołądka, zwłaszcza rano.
— Do i ze
szkoły często idą bez uzasadnienia dłuższą drogą.
— Mają
kłopoty ze snem, koszmary senne, płaczą w nocy,
— Maleje ich
zainteresowanie szkołą, przynoszą coraz gorsze stopnie.
— Sprawiają
wrażenie nieszczęśliwych, smutnych, w depresji, często zdarzają im się nagłe
zmiany nastroju i napady złości, są poirytowane.
— Proszą
rodziców o pieniądze lub je kradną.
C. Cechy ogólne potencjalnych ofiar mobbingu
— Potencjalne
ofiary mogą być fizycznie słabsze od swoich rówieśników.
— Boją się
urazów fizycznych. Dlatego unikają niebezpiecznych zabaw, niektórych dyscyplin
sportowych, bójek. Mają słabą koordynację ruchów.
— Są
ostrożne, wrażliwe, ciche, wycofane z życia, mało aktywne, nieśmiałe, często
płaczą.
— Są
niepewne, zalęknione, nieszczęśliwe, charakteryzują się niską samooceną,
podświadomie i pośrednio pokazują innym, że są nieszczęśliwe i małowartościowe,
okazują swoją bezbronność i bezradność w przypadku ataku – widać, że są łatwym
celem.
— Mają
trudności z pokazaniem się w grupie towarzyskiej. Kłopoty te są natury
werbalnej i fizycznej. Zwykle nie są agresywne, nie drażnią innych, nie
prowokują.
— Łatwiej
przychodzi im nawiązanie kontaktu z dorosłymi niż z rówieśnikami.
— Niezależnie
od tego, czy na początku szkoły miały dobre stopnie czy nie, później wyniki
ulegają pogorszeniu.
D. Ofiary prowokujące
— Mają
porywczy temperament, bronią się i gdy ktoś je zaatakuje, chcą się bić i
próbują oddać, ale najczęściej z żałosnym rezultatem.
— Mogą być
nadaktywne, ciągle w ruchu, nie potrafią się skupić — ogólnie są to uciążliwe
dzieci, wprowadzające zamieszanie i niepokój. Często są niedojrzałe
i niezdarne, miewają drażniące otoczenie przyzwyczajenia.
— Są
nielubiane także przez dorosłych, z nauczycielami włącznie.
— Mogą same
usiłować dokuczać innym dzieciom. [14]
Osoby szykanujące kolegów charakteryzują się przede
wszystkim agresją przejawianą w stosunku do swoich kolegów, jak również w
stosunku do dorosłych. Olweus zaznacza, iż „są to osoby zafascynowane przemocą
i jej narzędziami. Często działają impulsywnie, mają potrzebę dominacji. Nie
współczują ofiarom prześladowań. Mają zazwyczaj średnie, albo nieco wyższe niż
przeciętny uczeń mniemanie o sobie”.
Ważną informacją jest iż „znaczna część uczniów bierze udział w
szykanach w sposób pasywny, czyli nie przejmując inicjatywy, ale uczestnicząc w
nich jako współsprawcy. Grupa tych pasywnych prześladowców jest bardzo
zróżnicowana i mogą być wśród nich także uczniowie zastraszeni i niepewni
siebie”. Osoby szykanujące kolegów charakteryzują się również następującymi
cechami:
— Mogą być
silniejsi od kolegów z klasy, zwłaszcza od swoich ofiar. Zazwyczaj są
w tym samym wieku lub starsi od kolegów, których nękają. Są sprawni
fizycznie i mają dobrą koordynację ruchów, co widać w sporcie i podczas
bójek.
— Mają
potrzebę dominowania i tyranizowania innych, chętnie uciekają się do przemocy i
gróźb, dążą do realizacji swojej woli za wszelką cenę. Chełpią się swoją
faktyczną lub wyimaginowaną władzą nad pozostałymi uczniami.
— Są
porywczy, impulsywni, cechuje ich niski próg frustracji, mają trudności
z przystosowaniem się do panujących norm i zasad. Aby osiągnąć korzyści
chętnie oszukują.
— Ogólnie są
zbuntowani, nieposłuszni i agresywni wobec dorosłych, starsi i silniejsi mogą
wzbudzać strach nawet wśród dorosłych. Sprytnie wykręcają się z trudnych
sytuacji.
— Mają opinię
twardych. Nie współczują dręczonym uczniom.
— Nie są
niepewni ani przestraszeni i zazwyczaj mają dość wysokie mniemanie o sobie.
— W
porównaniu z innymi stosunkowo wcześnie zaczynają łamać inne normy społeczne i
prawne. Wpadają w złe towarzystwo, dużo piją, kradną, stają się chuliganami.
— Nie mają
reguł, jeśli chodzi o ich popularność w klasie. Zwykle mają poparcie
przynajmniej małej grupki kolegów. W ostatnich latach szkoły podstawowej
i później przeważnie przestają być lubiani.
— Podobnie z
ocenami — w pierwszych pięciu klasach szkoły podstawowej nie ma reguł, mogą
mieć stopnie dobre luz złe, później zazwyczaj mają negatywny stosunek do szkoły
i oceny poniżej średniej.[15]
4. Przemoc szkolna w najnowszych badaniach.
W ostatnich latach grupy psychologów, socjologów, lekarzy,
przedstawiciele wielu instytucji państwowych i samorządowych oraz organizacji i
stowarzyszeń pozarządowych zwracają uwagę na zjawiska przemocy, które coraz
częściej dotykają także szkoły. Niestety, nie ma danych statystycznych, które
pozwoliłyby w sposób wiarygodny określić powszechność występowania zjawiska
przemocy w szkole. Dostępne dane z różnorodnych okolic kraju są
fragmentaryczne.
2. Wstaw do dokumentu numery stron (dół strony, na środku).
3. Do nagłówka wpisz swoje imię i nazwisko i zmień styl czcionki na kursywę, kolor purpurowy.
4. Zmień własny styl dla tekstu dokumentu:
a.czcionka: Book Antiqua, rozmiar 13, kolor Zielony (ciemny);
b. Akapit: tekst wyjustowany, wcięcie w pierwszym wierszu akapitu: 1,5 cm,
odstęp przed i po akapicie: 12 pkt., interlinia: 1,5 wiersza.
5, Na nowej stronie wstaw automatyczny spis treści.
6. Wstaw do tekstu ilustracje (Folder Grafika) – w wyznaczonym miejscu tekstu. Uwaga! Pamiętaj, ilustracja musi znajdować się w nowym akapicie.
 |
| Przemoc fizyczna |
 |
| Przemoc psychiczna |
 |
| Przemoc szkolna |
 |
| Stop przemocy |
7, Na nowej stronie wstaw automatyczny spis ilustracji.
8. Na kolejnej, nowej stronie wstaw i sformatuj tabelę tabelę.
9. Wstaw nową pustą stronę i wykonaj rysunek wykorzystując narzędzie Krzywe Beziera . Pamiętaj o zgrupowaniu obiektów.
10. Zapisz dokument w pamięci na dysku D:\ w folderze swojej klasy. W nazwie pliku wpisz swoje nazwisko, np. Kowalski.docx
